PM Vishwakarma Yojana ही भारत सरकारने पारंपरिक कारागीर व शिल्पकारांसाठी सुरू केलेली एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. भारतातील अनेक कौशल्यपूर्ण हातांची ओळख आता आधुनिक जगताशी जोडण्यासाठी ही योजना सेतू ठरत आहे. पारंपरिक कलेला नवे पंख देत कारागिरांचे आर्थिक आणि सामाजिक सक्षमीकरण करण्याचा सरकारचा प्रयत्न या योजनेतून दिसून येतो.
काय आहे प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजना?
PM Vishwakarma Yojana म्हणजे पारंपरिक कारागीरांसाठी सरकारचा समर्पित कार्यक्रम आहे. या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे कारागिरांना आर्थिक सहाय्य, प्रशिक्षण, टूलकिट आणि बाजारपेठेचा प्रवेश मिळवून देणे. 18 प्रकारच्या पारंपरिक व्यवसायात कार्यरत असलेल्या व्यक्ती या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात. लाकूडकाम, मातीची भांडी, लोखंडी साहित्य, शिल्पकला यांसारख्या व्यवसायांचा यात समावेश आहे.
योजनेचे प्रमुख फायदे PM Vishwakarma Yojana Benefits
1. आर्थिक सहाय्य व कर्ज सुविधा
योजनेअंतर्गत 5% व्याजदराने 3 लाख रुपयांपर्यंत कर्ज उपलब्ध आहे. कोणतीही गहाण किंवा हमी न देता दोन टप्प्यांत हे कर्ज दिले जाते – पहिला टप्पा 1 लाख रुपये व दुसरा टप्पा 2 लाख रुपये.
2. कौशल्यविकास प्रशिक्षण
15 दिवसांचे आधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारित प्रशिक्षण दिले जाते. प्रशिक्षणादरम्यान दररोज 500 रूपयांचे मानधन आणि आधुनिक साधनांची ओळख दिली जाते.
3. टूलकिट आणि डिजिटल प्रोत्साहन
प्रशिक्षणानंतर 15,000 रुपयांचे आधुनिक टूलकिट मोफत दिले जाते. डिजिटल व्यवहाराला प्रोत्साहन देण्यासाठी दर व्यवहाराला 1 रुपयाचे प्रोत्साहन दिले जाते.
अर्ज प्रक्रिया आणि पात्रता
ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन अर्ज करण्याची सुविधा उपलब्ध आहे. अर्ज करताना आधार कार्ड, बँक तपशील, व्यवसाय प्रमाणपत्र यांसारखी कागदपत्रे आवश्यक आहेत.
पात्रता अटी:
• वय: किमान 18 वर्षे
• भारतीय नागरिक असणे आवश्यक
• पारंपरिक व्यवसायात सक्रिय असणे
• सरकारी कर्मचारी नसावा
• कुटुंबातील फक्त एकच सदस्य पात्र
यशोगाथा: बदलते कारागीरांचे जीवन
सुतार रामेश्वर (पुणे) यांनी या योजनेचा लाभ घेत फर्निचर व्यवसायात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर सुरू केला. व्यवसाय दुप्पट झाला आहे.
कुंभार सविता (सोलापूर) यांनी डिजायनर मातीची भांडी तयार करून ऑनलाइन विक्री सुरू केली आहे.
योजना का निवडावी?
या योजनेमुळे कारागिरांना केवळ आर्थिक मदत मिळत नाही, तर त्यांचे पारंपरिक कौशल्य आधुनिक तंत्रज्ञानाशी जोडले जाते. यामुळे त्यांचे उत्पादन दर्जेदार होते, बाजारपेठ वाढते आणि उत्पन्नही दुपटीने वाढते.
PM Vishwakarma Yojana ही पारंपरिक भारताच्या समृद्ध हस्तकलेचा आधुनिक पुनर्जन्म आहे. योजनेमुळे कारागिरांचे कौशल्य टिकते, रोजगार वाढतो आणि भारताचा सांस्कृतिक वारसा जगासमोर अधोरेखित होतो. “स्वावलंबी कारागीर, समृद्ध भारत” या उद्दिष्टाच्या दिशेने हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.