Digital Census 2026: देशात दर दहा वर्षांनी होणारी जनगणना ही एक अत्यंत महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. ती केवळ लोकसंख्येचा आकडा देत नाही, तर देशाच्या सामाजिक, आर्थिक आणि सांस्कृतिक आराखड्याचे प्रतिबिंबही ठरते. 2021 मध्ये होणारी जनगणना कोरोनासारख्या विविध कारणांमुळे रखडली होती. मात्र आता केंद्र सरकारने पुढाकार घेत, देशभरात 2026-2027 दरम्यान नवीन जनगणना घेण्याचा निर्णय घेतला आहे आणि त्यासाठी गॅझेट नोटिफिकेशन जारी करण्यात आले आहे.
जनगणना यंदा दोन टप्प्यांत होणार!
या वेळची जनगणना दोन टप्प्यांत घेतली जाणार आहे:
• पहिला टप्पा – ‘घरजमाव तपासणी’ (House Listing & Housing Census)
– सुरुवात: 1 एप्रिल 2026
या टप्प्यात प्रत्येक घराच्या मालकीविषयक आणि तांत्रिक सुविधांची माहिती घेतली जाणार आहे.
• दुसरा टप्पा – ‘लोकसंख्या मोजणी’ (Population Enumeration)
– सुरुवात: 1 फेब्रुवारी 2027
यामध्ये प्रत्येक व्यक्तीची सामाजिक, आर्थिक व जनसांख्यिकीय माहिती गोळा केली जाईल.
देशातील पहिली डिजिटल जनगणना!
सध्याच्या डिजिटल युगात, ही जनगणना मोबाईल अ‍ॅप्लिकेशनच्या माध्यमातून घेतली जाणार आहे. म्हणजेच देशात पहिल्यांदाच डिजिटल जनगणनेची अंमलबजावणी होणार आहे. त्यामुळे माहिती अधिक अचूक, सुसंगत आणि वेळेत गोळा होण्याची अपेक्षा आहे. त्याचबरोबर जातीनिहाय जनगणनाही यावेळी केली जाणार असल्याची माहिती सरकारने अधिकृत निवेदनात दिली आहे.
➡️ तुमच्या ग्रामपंचायतीने कुठे किती खर्च केला? घरबसल्या मोबाईलवरून पहा
कोणती माहिती विचारली जाणार आहे?
पहिल्या टप्प्यात विचारली जाणारी माहिती:
• घरामध्ये कोण राहते?
• घराचे स्वरूप – पक्के, अर्धपक्के, झोपडी इ.
• घरामध्ये उपलब्ध सुविधा व उपकरणांची नोंद:
• वाहने: सायकल, स्कूटर, मोटरसायकल, कार, व्हॅन इ.
• इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे: रेडिओ, टीव्ही, ट्रान्झिस्टर
• इंटरनेट आणि फोन वापर
• पिण्याच्या पाण्याचा स्रोत
• प्रकाशाची सोय (वीज, सौर, इतर)
• शौचालयाचा प्रकार आणि प्रवेश
• सांडपाण्याची विल्हेवाट प्रणाली
• अंघोळ व स्वयंपाक घराची उपलब्धता
• स्वयंपाकासाठी वापरले जाणारे इंधन (LPG/PNG, गॅस, इंधनविवेक)
• घरातील छत, भिंत, जमिनीचे साहित्य
• एकूण खोल्यांची संख्या
• किती सदस्य राहत आहेत? विवाहित जोडप्यांची संख्या किती?
दुसऱ्या टप्प्यात विचारली जाणारी माहिती:
दुसऱ्या टप्प्यात प्रत्येक व्यक्तीचा स्वतंत्र तपशील विचारला जाईल. त्यामध्ये पुढील माहिती अपेक्षित आहे:
• वय, लिंग, वैवाहिक स्थिती
• शिक्षणाची पातळी
• व्यवसाय, उत्पन्नाचा स्रोत
• भाषिक माहिती
• धर्म, जात आणि पोटजातीची नोंद
• स्थलांतरित असल्यास मूळ ठिकाण आणि स्थलांतराची कारणे
कोण काम करणार आहे?
या भव्य प्रक्रियेसाठी देशभरात 34 लाखांहून अधिक गणनाकार, निरीक्षक आणि सुमारे 1.3 लाख अधिकृत कर्मचारी नियुक्त केले जाणार आहेत. हे कर्मचारी ठराविक प्रशिक्षणानंतर आपले काम पार पाडतील.
जनगणना का महत्त्वाची आहे?
जनगणनेच्या आधारावरच सरकार वेगवेगळ्या योजना आखते. शिक्षण, आरोग्य, रोजगार, नागरी सुविधा यांसाठी आवश्यक असलेल्या संसाधनांचे नियोजन, वितरण आणि निर्णय प्रक्रिया यासाठी ही माहिती अत्यंत उपयुक्त ठरते.
ही डिजिटल जनगणना 2026-2027 दरम्यान भारताच्या इतिहासातील एक मैलाचा दगड ठरणार आहे. देशातील प्रत्येक नागरिकाने यात सहकार्य करणे हे आपले कर्तव्य आहे. आपली दिलेली माहिती केवळ सांख्यिकीय असून ती गोपनीय ठेवली जाणार आहे.
➡️ घरकुल योजना 2025, तुमचं नाव लाभार्थी यादीत आहे का? लगेच तपासा!